Een feestje in de Waag

De Waag in Enkhuizen was uiteraard bedoeld om goederen te wegen, maar in 1636 besloot het stadsbestuur de bovenverdieping te verhuren aan het gilde van doctoren en chirurgijns. Het gilde liet hun ruimte fraai verbouwen en liet vol trots boven de lessenaar de woorden “Honora medicum propter necessitatem” aanbrengen (Eert de medicus om zijn onmisbaarheid).

Om hun mooie onderkomen in te wijden werd op .28 september 1637 een gildemaaltijd georganiseerd. Het menu bestond uit heel veel vlees en pasteien, overgoten met heel veel drank. Een dag daarvoor had het gilde nog snel besloten regels op te stellen die moesten voorkomen dat het feest uit de hand zou lopen. Zo mocht men op straffe van een boete van drie gulden niet vechten of anderszins ruzie maken. Ook mocht je niet zoveel drinken dat je laveloos aan tafel zat. In dat geval werd je door twee confraters “thuys gelegt”, als je tegenspartelde moest je een boete van 30 stuivers betalen.

Het was geen toeval dat het gilde deze ruimte tot zijn beschikking kreeg. In 1636 woedde er namelijk een pestepidemie in Enkhuizen, ongeveer 14 procent van de inwoners stierf. Het stadsbestuur wilde de kwaliteit van de medische stand bevorderen om de epidemie beter te kunnen bestrijden en eiste daarom dat de chirurgijns een examen moesten afleggen bij twee doctoren (academisch opgeleide artsen) voor ze aan het werk mochten. De Chirurgijnskamer zou gebruikt worden om die examens af nemen en het toezicht op de gildeleden makkelijker maken.

Schotwonden
Er waren twee soorten examens, de huis-proef en de zee-proef. Degene die de zee-proef wilde afleggen moest drie jaar in de leer zijn geweest bij een meesterchirurgijn en moest daarna een examen afleggen. Ter voorbereiding moest hij zes artikelen bestuderen. Deze artikelen gingen over ongelukken en ziektes waarmee een zeeman te maken kon krijgen zoals: schotwonden, brandwonden en gangreen. Ook moest de zee-chirurgijn kunnen scheren en aderlaten. Om dit examen te mogen afleggen moest hij de examinatoren een goede maaltijd aanbieden.

Onheil afwenden
De huis-proef kostte de kandidaat 12 gulden en 10 stuivers. Ook moest hij jaarlijks 12 gulden betalen om te mogen opereren. Veel geld, maar dan was je wel veilig op de wal en mocht je veel meer operaties doen, zoals staaroperaties, steensnijden (het verwijderen van nierstenen) en breuken opereren. Ook mocht je een winkel hebben en een scheerbekken buiten hangen om klanten te trekken. Weliswaar mocht je alleen opereren ónder toezicht van een gepromoveerde stadsdoctor en twee gildemeesters, die je per operatie ieder 8 stuivers moest betalen, ook moest je nog 12 stuivers in de gildekas doen. De inkomsten wogen blijkbaar tegen deze betalingen op. Zo probeerde het stadsbestuur met allerlei maatregelen het onheil van de pest af te wenden.

Gepubliceerd door Jorien Kant op 13-01-2022

De Koepoort en haar stedemaagd

Op 28 oktober 1648 werd besloten een nieuwe Koepoort te bouwen (waarschijnlijk naar een ontwerp van Jacob van Kampen). In mei 1649 was de fundering gereed en kon worden begonnen met het metselwerk. De eerstesteenlegging gebeurde als volgt: “Enige kinderen van de voornaamsten der Stad legden ten aanzien van vele Menschen de eerste steenen op het gemelde fondament, te dien einde quamen zij met schootvelletjes voor en met troffeltjes en maatstokjes in de handen, zijnde voor het overige zeer cierlijk en fraai gekleed.”

De werkzaamheden gingen daarna vlot maar in 1651 moest de bouw wegens gebrek aan natuursteen worden stilgelegd. Drie jaar later werd besloten om de half afgewerkte Koepoort te voorzien van een nooddak. In de zomer van 1657 werd de houten brug voor de Koepoort over de stadsgracht vervangen door een gemetselde brug met bogen.

In 1730 was restauratie dringend nodig en werd er een nieuwe verdieping op de Koepoort gezet bekroond met een torentje in de vorm van een koepeltje. Ter herinnering aan de restauratie werd onder het fronton het jaartal 1730 aangebracht In het torentje zou later een klok en slagwerk worden gezet ten behoeve van de omwonenden. Het duurde echter tot 1793 voordat dit gebeurde. Voor een ‘deftig’ aanzien werd er aan de stadskant een houten fronton geplaatst met in het midden de afbeelding van een scheepsgekroonde (dat wil zeggen met een model van een schip op haar hoofd) Enkhuizer stedemaagd. In het vierkant kwam aan weerszijden van de maagd de wapens van de vier regerende burgemeesters van de stad: mr. Simon Haak, Hero Baanman, Dirk Haak en mr. Cornelis Ruijter. Aan het eind van de 19e eeuw werd het fronton van de Koepoort verwijderd en de stedemaagd opgeborgen.

Zolder van de Koepoort In 1793 werd een 'uurwerk met slagklok’ geplaatst in het torentje. Het uurwerk heeft daar tot 1940 gehangen en is daarna vervangen door een elektrisch exemplaar. Het smeedijzeren uurwerkje lag daarna nog vele jaren op de zolder van de Koepoort maar is later verdwenen. Het had een bijzonder echappement (uitlaat) door middel van een spille- of lepelgang en is nu in het museum Klok en Peel in Asten. De klok heeft de tekst: Sit Nomen Domini Benedictum Amstelodami 1709.

In 1917 werd de Koepoort weer opgeknapt en kwam de inmiddels gerestaureerde stedemaagd op een hoge kroonlijst terug. De totale kosten waren 655 gulden. De geplaatste stedemaagd was geen lang leven beschoren, de exacte datum is niet bekend, maar ze werd verwijderd omdat het hout was vermolmd. Vanaf die tijd, tot 1987, ging de Koepoort zonder maagd door het leven. Maar op 17 oktober 1987 kwam er een nieuwe stedemaagd op de Koepoort, gesneden door Han Sterk.

Gepubliceerd door Siem Duys op 15-12-2021

Enkhuizer visserij in de Waag (2)

NHnieuws maakte de volgende rapportage over de schenking.

Gepubliceerd door Jorien Kant op 02-12-2021

Enkhuizer visserij in de Waag

Op 22 november kreeg vereniging Oud Enkhuizen een prachtig cadeau. In de Waag overhandigden Jacira Kornalijnslijper, de weduwe van Ben Kornalijnslijper, en zijn broer Jochem een belangrijk archief over de visserij in Enkhuizen.
Ben Kornalijnslijper is vele jaren bezig geweest dit archief aan te leggen. Het archief, dat enkele meters beslaat, is een verzameling van knipsels, foto’s, aantekeningen en documenten over visserij, vissersfamilies, schepen en verder alles dat met visserij te maken heeft.
We zijn dan ook erg blij met dit waardevolle geschenk, ook omdat het een lange periode bestrijkt, nl. van de 17de tot in de 21ste eeuw.
Al eerder kregen wij een ander archief van Ben, een nagenoeg compleet overzicht van alle Enkhuizer schilders en kunst over Enkhuizen. Op dit moment zijn we nog bezig dit archief te ontsluiten zodat iedereen er kennis van kan nemen.
Het scheepvaart archief is behoorlijk veel groter dan zijn kunstarchief, het zal dus nog wel even duren voor het toegankelijk is.


Van links naar rechts: Siem Duys van OE, Jacira Kornalijnslijper, Jochem Kornalijnslijper en Tejo Teunen, ook van OE.

Gepubliceerd door Jorien Kant op 23-11-2021

archief van de maagd wordt ‘gewaeghd' (2)

De afgelopen maand heb ik weer met veel plezier door de paperassen van Stichting de Maagd kunnen grasduinen. Nog lang niet alles is geïnventariseerd, het is te veel voor zo’n korte tijd. Toch wil ik vertellen over wat er tot nu toe boven is gekomen.

Wist u dat er een tijd een samenwerkingsverband tussen Van Bleijswijk, Radio Enkhuizen, de Enkhuizer Courant en Stichting De Maagd is geweest? Het moest leiden tot een cultureel radioprogramma. Er waren gespreksprogramma’s met galeriehouders en kunstenaars en een kalender van wat er allemaal te doen was in onze stad ontbrak niet. Ook werden de toenmalige directrice van de Drommedaris Ageeth Sterk, de beheerder van het Snouck van Loosenhuis, Wander van Leeuwen en de heer Doedes van de Westerkerk voor de microfoon gehaald. Een verslag van deze gesprekken verscheen in de krant.

Er werd hard gewerkt aan kindervoorstellingen, die te zien waren in gebouw de Olifant. Als eerste stond vermeld een zeer oude tekenfilm van Peter en de Wolf, begeleid door muzikanten. Dit werd een succes, waarna meer kindertheatervoorstellingen volgden. In een kleine oplage verscheen een brochure over alle gevelstenen in de stad waarop de Maagd is afgebeeld. ,

Intussen werd in binnenstad en buitenwijken naarstig gezocht naar plekken waar een tekst van Enkhuizer dichters zou kunnen worden aangebracht. Waar zou dit kunnen? Uit de stukken merk je dat dit een moeizaam en langdurig project is geweest. Er verscheen uiteindelijk een Enkhuizer maagd op de rotonde van de Dreef en de Kastanjelaan. Triomfantelijk met haar rug naar de stad en haar blik gericht op de nieuwbouw.

Flat Asterstraat
Het embleem van de Maagd verscheen in september 2014 tegen de flat aan de Asterstraat. Een jaar later prijkt aan de Kastanjelaan het volgende gedicht van beiaardier Jenke Kaldenberg:

‘Je stille kracht
Als roodgeel gedicht
Door ons verleden Eer ik jou
Mijn Enkhuyzer maegd’

In 2016 verschenen op de flatgevel aan de Mr. Fluitman-straat/ hoek Piet Smitstraat een aantal postzegels die door Enkhuizers waren ontworpen. Deze mensen hadden de ontwerpwedstrijd van stichting De Maagd van Enkhuizen gewonnen. Zij mochten onder begeleiding van betonkunstenares Beatrix Smit hun kunstwerken uitsnijden. Op de postzegels staan afbeeldingen van het wapen van Enkhuizen inclusief de drie haringen.

Volgens mij is in 2020 het laatste kunstwerk geplaatst, de boot van Klaus Stromenger. Op de rotonde waar je via de Piet Smitstraat de stad verlaat.

Gepubliceerd door Tejo Teunen op 12-11-2021

Een feestje in de Waag

De Koepoort en haar stedemaagd

Enkhuizer visserij in de Waag (2)

Enkhuizer visserij in de Waag

archief van de maagd wordt ‘gewaeghd' (2)

Overige