Welkom bij Oud Enkhuizen
Lezingen en rondleidingen in het Westfries Archief
Oktober is de maand van de geschiedenis, het grootste historische evenement van Nederland. Het thema dit jaar is geluk. Tijdens de Maand van de Geschiedenis organiseert het Westfries Archief in Hoorn een speciaal programma. Het thema geluk komt tot leven met een lezing en een rondleiding over geluk in het dagelijks leven door de eeuwen heen.
Van de geboorte van een kind tot het sluiten van een huwelijk: gelukkige hoogtepunten in een mensenleven. Maar geluk gaat vaak hand in hand met ongeluk. Door de hoge kindersterfte in voorgaande eeuwen was het niet ongewoon dat een geboorte snel werd gevolgd door een begrafenis. Huwelijken waren bindend en scheiden was alleen mogelijk bij overspel en kwaadwillige verlating (wanneer de echtgenoot met de noorderzon vertrok). Wat ooit begon met een mooie bruiloft kon uiteindelijk uitlopen op een ongelukkig huwelijk.
Nog veel meer voorbeelden over geluk en ongeluk hoort en ziet u tijdens de lezing en rondleiding. Zoals bijvoorbeeld de loterijbriefjes van een loterij in Grootbroek. Een grote brand in 1681 en 1694 verwoestte vele huizen. Om de herbouw van het dorp te kunnen betalen werd een loterij georganiseerd. De winnaars van de loterij ontvingen prachtige luxe goederen, zoals zilveren lepels, oliekannen en mosterdpotten. De gedupeerde inwoners ontvingen na de loterij een som geld om hun huizen weer op te bouwen.
De lezingen en rondleidingen vinden plaats op vrijdag 6, 13, 20 en 27 oktober in het Westfries Archief, Blauwe Berg 5C in Hoorn. De lezing start om 14.00 uur. Na de lezing vindt een rondleiding plaats door de depots van het Westfries Archief. U kunt dan met eigen ogen bijzondere stukken zien die aansluiten bij het thema geluk. Aanmelden kan via info@wfa.nl. Vermeldt uw naam, welke datum u wilt komen en met hoeveel personen u komt. Aanmelden kan ook door te bellen naar 0229-282500.
ANWB bordjes
Iedereen kent ze wel. De bruine bordjes van de ANWB waarop in het kort uitleg gegeven wordt over de geschiedenis van een monumentaal pand. Ook in Enkhuizen hangen er enkele tientallen exemplaren. In de loop van de jaren zijn veel van deze bordjes beschadigd, onleesbaar geworden of simpelweg verdwenen.
De stichting Stads Management Enkhuizen vroeg enige tijd geleden of Oud Enkhuizen de bordjes wilde inventariseren en waar nodig nieuwe teksten te schrijven. Natuurlijk wilden we daar graag aan voldoen.
Om te voorkomen dat we bordjes overslaan of anderszins niet volledig zijn zetten we de nieuwe teksten voor de bordjes eerst op onze website.
Mochten er op- of aanmerkingen zijn: graag een reactie.
Opgraving Davidstraat-Romeinstraat Enkhuizen. Een eerste stand van zaken
In de vroege zomer van 2017 heeft Archeologie West-Friesland een opgraving uitgevoerd tussen de Davidstraat, Romeinstraat en Korte Davidstraat in het historische centrum van Enkhuizen. Het komt zelden voor dat zo’n groot terrein in de binnenstad wordt opgegraven.
Stadsuitbreiding
Voor 1590 ligt het gebied buiten de stadsmuren. Het terrein komt bij de grote stadsuitbreiding van 1590 binnen de vesting Enkhuizen te liggen. Op historische kaarten valt niets bijzonders aan het terrein te zien. Uit het archeologische onderzoek blijkt dat voorafgaand aan de stadsuitbreiding bestaande sloten zijn gedempt, waarna het gebied is opgehoogd met afwisselend veen- en kleibrokken. Vervolgens zijn zowel aan de Romeinstraat als aan de Davidstraat huizen gebouwd. Van de muren van de huizen of werkplaatsen is slechts weinig teruggevonden. Vanaf de tweede helft van de 17de eeuw kampte de stad Enkhuizen met een economische en demografische crisis met leegstaande panden tot gevolg. In de 18de eeuw sloopte men de huizen om de bakstenen als tweedehands bouwmateriaal te verkopen.
Huizen en werkplaatsen
Vanwege het vrijwel geheel ontbreken van bakstenen muren en funderingshout kan worden opgemaakt dat het slopen zeer grondig is gebeurd. In de hoek Korte Davidstraat en Romeinstraat waren tussen de uitbraaksporen nog bakstenen funderingen zichtbaar. De strak op elkaar gebouwde huizen waren gefundeerd op een houten plank met daaronder haaks op de muur gelegde funderingsbalken.
Aan de Davidstraat zijn de houten funderingsresten van twee gebouwen gevonden die op slieten waren gefundeerd. Alleen aan de zuidzijde van Gebouw 1 waren ook nog de naaldhouten kespen aanwezig. Opvallend is het verschil in lengte tussen de gebouwen en de geringe breedte van slechts 3,6 m. Vermoedelijk hebben we te maken met werkplaatsen of een combinatie van woonhuis met werkplaats eraan vast.
Zowel aan de Romeinstraat als aan de Davidstraat zijn op de achtererven meerdere houten structuren tevoorschijn gekomen. Hieronder waren houten tonnetjes met bodem die hebben gediend als afvalton of bij ambachtelijke werkzaamheden, maar ook waterputten opgebouwd uit twee houten tonnetjes boven op elkaar kwamen voor. Ook zijn twee vrij kleine houten bakken tevoorschijn gekomen, gemaakt van dunne verticaal geplaatste planken met dwarsbalken ervoor. In de houten bakken zaten mooie vondsten zoals een bewerkt benen mes, versierd aardewerk, een complete glazen fles en miniatuurkannetjes van steengoedaardewerk. Ook werd bij één van de houten bakken onderin een schelpenlaag gevonden. Zo’n schelpenlaag werd gebruikt om water te filteren en dit duidt er op, samen met de aanwezigheid van een complete grape onderin, dat de houten bak gebruikt is als waterput.
Leerlooierij
Gedurende het project kwamen we steeds meer sporen en vondsten tegen die van tevoren niet direct werden verwacht, zoals honderden hoorns en hoornpitten, de aanwezigheid van boomschors van de berk, een waterloop met dam erin en grote rechthoekige kuilen. Deze structuren en vondsten wijzen op de aanwezigheid van een leerlooierij.
In een ophogingslaag werden dicht bijeen honderden hoorns en hoornpitten aangetroffen. Huiden werden na de slacht met de hoorns en een deel van de schedel aan de leerlooierij geleverd om de soort te kunnen bepalen. Op locatie werden de hoorns van de huid gesneden. Vervolgens moesten de huiden nat gehouden worden en bewerkt met urine, kalk en mest. De urine en kalk dienden om het vet en haar van de huiden te verwijderen. Om het leer zacht te houden werden de huiden in grote kuilen gelegd en met mest aangestampt. Mogelijk hebben de grote rechthoekige kuilen met een gemiddelde afmeting van 4 x 2 m aan de Romeinstraat hiervoor gediend. Deze kuilen waren gegraven tot in het natuurlijke veenpakket en in één keer opgevuld met grijze klei. Tussen de kuilen liet men het veenpakket intact die in de coupe als een soort dammetjes zichtbaar zijn. Ook werd in meerdere sporen mest en fosfaat aangetroffen.
Om de huiden te conserveren, of te looien, werd vervolgens de schors van de eik gebruikt, ook wel Eek genoemd, maar ook de schors van andere bomen werd hiervoor gebruikt. In meerdere kuilen en greppels zijn resten van (gemalen) boomschors aangetroffen, waaronder wederom berkenschors.
Tot slot heeft een leerlooierij erg veel stromend water nodig om de huiden nat te houden, maar ook om ze schoon te spoelen na een behandeling met bijvoorbeeld kalk, urine of mest. Hiervoor kan men de waterloop hebben gebruikt die is aangetroffen aan de noordoostzijde van het terrein in de hoek van de Davidstraat en de Korte Davidstraat. Aan de westzijde van de waterloop is haaks op de Noorderboerenvaart een dam opgebracht met afval, zoals aardewerk, leren schoenen en hoornpitten. De dam heeft mogelijk gediend om het water beheersbaar te houden bij de verschillende processen in het leerlooien. De waterloop is dichtgeraakt met dikke pakketten lichtgrijze en donkergrijze klei, afgewisseld met dunne lagen afval, waaronder keramiek uit de 17de eeuw.
Download hier het volledige verslag (PDF, 1,8 Mb)
Voor meer informatie: Archeologie West-Friesland
Huwelijksafkondigingen tijdens de Republiek
Pim Verweij stuurde ons een artikel van zijn hand dat vrijwel uitsluitend is gebaseerd op de Huwelijksafkondigingen Enkhuizen over de periode 1577-1795, m.a.w. tijdens de Republiek. Het is a.h.w. de afronding van zijn eerdere artikelen betreffende de perioden 1577-1599 en 1600-1617, verschenen in Steevast 2011 en 2015. De bedoeling van dit artikel is niet zozeer de genealogische waarde van de huwelijksafkondigingen aan te tonen, maar vooral hun betekenis voor de kennis van een aantal facetten van de geschiedenis van Enkhuizen zoals de herkomst van haar bewoners, de lokale toponymie en de aanwezige krijgsmacht. Deze huwelijksafkondigingen zijn door Verweij als vrijwillig medewerker van het Westfries Archief in de afgelopen jaren gedigitaliseerd en zijn thans op de website aldaar doorzoekbaar.
Het artikel is hier te lezen in PDF formaat.
