Enkhuizen bevrijd

“Op 29 april werd het gerucht verspreid dat de capitulatie van de Duitsers was ingetreden. Dit bleek niet het geval te zijn en de avondklok bleef van 21:00 uur tot 4:00 uur en men mocht niet op straat komen. Op 2 mei werden een deel van de haven van Rotterdam en 2 autowegen vrijgegeven en voedsel werd gedropt in Alkmaar door de geallieerden. De volgende dag liep er een scheepje de haven binnen uit Workum met kaas en aardappelen voor Amsterdam en Leiden. Op zaterdag 5 mei om 6:30 uur was nagenoeg iedereen opgestaan en er was een bulletin opgehangen bij de Enkhuizer Courant.

"Lees verder ...”

Gepubliceerd op 18-05-2022

Kunstwerk hersteld

Het kunstwerk van Herman Janzen, dat heel lang een muur van de voormalige technische school De Cuyp sierde, is dankzij inzet van Oud Enkhuizen gered. Het metaalrelief is op 11 mei door EAB aan de gevel van de Zeevaartschool gehangen. Een officiële “opening” volgt nog.

Gepubliceerd door Jorien Kant op 12-05-2022

Nog steeds niet compleet?

Op zaterdag 28 mei heeft u nogmaals de gelegenheid om, voor de laatste keer, uw stickerboek compleet te maken. De Waag is dan open van 10 tot 12 uur. U bent van harte welkom

Gepubliceerd door Cees Groot op 03-05-2022

paalkistrecht en betonning

Het betonningsmagazijn aan de Bierkade staat nu leeg, te wachten op wat komen gaat. Ooit was dit magazijn en de werkplaatsen die erbij hoorden van groot belang voor de welvaart van Enkhuizen. Hier werden tonnen gemaakt en onderhouden om de vaarroutes in de Zuiderzee, later het IJsselmeer, aan te geven. Vooral in de tijd dat eb en vloed nog invloed had was de Zuiderzee heel gevaarlijk vanwege de vele zandbanken en geulen.

In de Middeleeuwen toen Kampen als Hanzestad veel macht had verzorgde deze stad de betonning en had dan ook het recht van paalkist d.w.z. dat iedereen die op de Zuiderzee voer de stad tol moest betalen voor het onderhoud en het plaatsen van de tonnen. In 1527 verkocht Kampen dit recht aan Amsterdam voor veel geld. Concurrent Enkhuizen aasde op dit recht en toen de stad op 21 mei 1572 tijdens de 80-jarige oorlog als eerste stad voor prins Willem van Oranje koos beloonde de prins Enkhuizen met het paalkistrecht Dit zeer winstgevende recht wilde Amsterdam, nadat ook zij voor de prins koos, terug. Ondanks dat Amsterdams de zaak voorlegde aan de Staten van Holland en West Friesland bleef Enkhuizen dit recht behouden.

Tonnen blijven maken
De welvaart van de stad was voor een groot deel afhankelijk van de tol. Na 1830 koos de scheepvaart echter niet langer de Zuiderzee route om in Amsterdam te komen: het pas gegraven Noord-Hollands Kanaal was een betere route voor grote schepen. De betonning was minder belangrijk geworden. De financiële crisis waarin Enkhuizen toch al verkeerde door de vierde Engelse oorlog van 1780-1784 en de Napoleontische oorlogen werd dieper en de armoede in de stad nam toe. Enkhuizen verloor het paalkistrecht, maar mocht wel de tonnen blijven maken.
Bijdrage van het Rijk
Her Rijk compenseerde de stad genereus, ongeveer de helft van de jaarlijkse inkomsten bestond uit een bijdrage van het Rijk. Het Rijk wilde echter van die jaarlijkse donatie af en in 1853 werd met de betaling van een enorm bedrag de stad afgekocht De Betonning bleef wel in Enkhuizen en het werd als Rijks Algemeen Betonningsmagazijn verantwoordelijk voor het vervaardigen en repareren van alle betonning voor het Loodswezen. Rond 1900 werd een nieuw magazijn aan de Bierkade gebouwd; dit zijn de loodsen die er nog steeds staan. In 1909 werd de werkplaats gesloten , maar het onderhoud werd tot in de jaren zeventig uitgevoerd.

Gepubliceerd door Jorien Kant op 08-04-2022

Opstand in Enkhuizen

Het zal u niet zijn ontgaan, dat het dit jaar 450 jaar geleden is, dat het huidige Nederland is ontstaan. Op de site "geboortevannederland.nl" is te vinden wat er die tijd in Enkhuizen gebeurde.
Bijgaande foto is van de viering in 1922.
Wat er dit jaar in Enkhuizen aan deze viering wordt gedaan is te vinden op "www.oudenkhuizen.nl/opstand".
We genieten nu nog van de verkregen rijkdom en vrijheid. Het ga u goed.

Gepubliceerd door Hans Franke op 03-04-2022

Pubquiz met historische foto's

Zaterdag 12 maart was er in Brouwerij de Werf een gezellige Pub Quiz voor de vrijwilligers van de vereniging. Aan de hand van oude foto's moesten de deelnemers bedenken waar in Enkhuizen die foto genomen was. Siem Duys had de foto's uitgezocht en gelukkig had hij een versie voor beginnelingen en één voor gevorderden gemaakt, want het bleek voor de meesten lastig om het Enkhuizen van nu in de oude beelden te herkennen.

Gepubliceerd door Jorien Kant op 16-03-2022

Ridder in de Orde van Oranje Nassau

Op 10 maart werd onze voorzitter, Klaas Koeman, tot ridder in de Orde van Oranje Nassau benoemd. Het was precies 40 jaar geleden dat hij voorzitter van Oud Enkhuizen werd. In die jaren heeft hij zich enorm ingezet voor de vereniging en voor Enkhuizen.

Gepubliceerd door Jorien Kant op 11-03-2022

Opnieuw missen er veel bomen op de vesting

In het archief van de Vereniging Oud Enkhuizen kwam ik een brief tegen uit december 1944 gericht aan de gemeente Enkhuizen. In de aanhef staat: 'De kachel moet branden, maar de stad mag niet geplunderd worden.' Omdat de mensen geen brandstof meer konden kopen en het erg koud was in de hongerwinter togen velen in het donker op pad met bijl en zaag. In de brief staat: 'Je hoort in het duister de zagen grommen en de bijlen hakken en daarna het gekraak van vallend hout Bij het aanbreken van de dag kan je zien dat mooie bomen zijn vernield en struiken zijn verdwenen.'

Om een einde te maken aan het in de wilde weg kappen van hout, kwam de Vereniging Oud Enkhuizen met het verzoek aan de gemeente in te grijpen omdat: ' onze historische vestingwallen worden verwoest en in het Plantsoen verdwijnen de fraaiste sierplanten. Er is alle begrip dat mensen erop uit trekken om zich brandstof te verschaffen.' Omdat de schade zo groot is vraagt de vereniging aan de gemeente om zelf een aantal bomen te rooien en dit hout te verdelen onder de burgers. De nood is hoog, daar is iedereen van overtuigd.

Kaalslag op de Vesting
Deze brief heeft toen de kaalslag op de Vesting niet kunnen voorkomen. Nu hadden er sinds de aanleg van de bastions tussen 1593 en 1600 nooit bomen gestaan op de Veste, het was immers de bedoeling van de omwalling om vanaf de bastions vrij zicht te hebben op de vijand. Maar door de vestingwet van 1874 hoefde de stad de vestingwerken niet meer te onderhouden, ze waren overbodig geworden. De stad kreeg officieel toestemming de wallen te slechten en de grachten te dempen. Enkhuizen besloot dit niet te doen en de Veste te beplanten met bomen om zo een prachtig wandelpark te creëren. Na de oorlog werden nieuwe Iepen geplant. Deze staan er nu dus alweer meer dan zeventig jaar.

In eren herstellen
Toen ik deze week over de Vesting fietste en opnieuw de kale plekken zag, moest ik aan deze brief denken. Deze keer wordt de kaalslag niet veroorzaakt door honger en kou, maar al jaren door de Iepenziekte. Gelukkig zie ik dat er nog wat van de oude bomen over zijn, vooral in het stuk vanaf camping 'de Vest' naar de Oude Gouwsboom. Er zijn opnieuw jonge bomen geplant en op de nu nog kale stukken gaat dit vast ook gebeuren. Het blijft belangrijk om de Enkhuizer historische vestingwallen in eren te herstellen, zodat we al wandelend of fietsend kunnen genieten van dit unieke stuk Enkhuizen. Laten we hopen dat een derde kaalslag ons bespaard blijft.

Gepubliceerd door Charissa Franke-Roskam op 04-03-2022

Werkzaamheden aan de Sassluis

Eind Januari zijn er vier nieuwe sluisdeuren bevestigd in de Sassluis van Enkhuizen. Om ook in de toekomst de veiligheid van het achterland te garanderen moet deze sluis worden versterkt. De versterking van de Sassluis is een onderdeel van een project dat meerdere sluizen omvat: de Spuisluis Oostoever in Den Helder, de Keersluis in Broekerhaven, de Grote Sluis in Hoorn en de Hornsluis, Noordersluis en Zuidersluis in Schardam (meer informatie over dit project van Het Hoogheemraadschap Noorderkwartier is te vinden op www.hhnk.nl/7kunstwerken).
Het weer moest meezitten, niet te veel regen en vooral geen harde wind, maar ook, de op maat gemaakte deuren moesten wel passen in deze monumentale sluis. De massieve hardhouten deuren zijn door houtleverancier Wijma in Kampen op maat gemaakt. Woensdag 26 januari kwamen ze per schip aan in Enkhuizen. Met dank aan de Havendienst is in de Buitenhaven ruimte gemaakt zodat het schip met de deuren dichtbij de sluis kon aanmeren. ’s Ochtends vroeg zijn ze met een hijskraan op een oplegger geladen en naar de sluis gereden. In de middag heeft de kraanmachinist de eerste deuren met vakkundige precisie op hun plek gehesen. De sluisdeuren wegen ieder 10.000 kg.
Eerder waren de taatsen en de halsbeugels al geplaatst. Taatsen zijn de ‘scharnieren’ waarmee de deuren kunnen draaien. Met de halsbeugels kunnen de deuren weer aan de muur bevestigd worden. De werkzaamheden zijn echter nog niet klaar. Zo wordt er nog gewerkt aan de sluisvloer en wordt de automatische bediening geplaatst. Ook wordt de monumentale sluis gerestaureerd. Het voegwerk, metselwerk en natuursteen is op veel plekken toe aan een opknapbeurt. Dit wordt samen met de andere werkzaamheden opgepakt, zodat het Rijksmonument uit 1827 in goede staat blijft. Een groot deel van de geplande werkzaamheden bij de Sassluis is afgerond. De verwachting is dat de grote werkzaamheden op 1 april (start vaarseizoen) klaar zijn.
Bron: Nieuwsbrief Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier februari 2022

Gepubliceerd door Jorien Kant op 25-02-2022

Avondsmaalsloodjes

Calvijn bepleitte in 1560 het gebruik van avondmaalspenningen in de kerk van Genève bij de stadsmagistraat Deze gaf hiervoor geen toestemming, want een dergelijk controlemiddel over gemeenteleden en burgers, in handen van de kerkenraad, strookte niet met de opvatting van de magistraat over de jurisdicties van de christelijke overheid.

Elders vond het gebruik wel ingang. De penningen hadden een dubbel doel, enerzijds het weren van spionnen en katholieken, en anderzijds het handhaven van de tucht. De Waalse kerken in Nederland namen het gebruik van de avondmaalsloodjes over als middel tot handhaving van de kerkelijke tucht. Ze werden uitgereikt aan gemeenteleden die zuiver waren bevonden in de leer en in leven, waarbij ze op vertoon toegang kregen tot het avondmaal.

Lutherse gemeenten
Tot in de 19e eeuw waren de loodjes in gebruik in verschillende Lutherse gemeenten in Nederland, waaronder in Enkhuizen. Wereldwijd gebeurde dit bij de Hugenoten en in de Presbyteriaanse traditie. In Nederland was ook de gereformeerde predikant Jacobus Koelman (1632-1695) voorstander van het gebruik. Hij noemde het: “goed, ja nodig, dat de gewoonte, in enige andere Kerken gebruikelijk, overal aangenomen en beoefend werd, dat allen die aan de tafel komen, een teken of lootje zouden moeten tonen, en aan den ouderling geven, of in een bakje leggen”.

Het loodje, gebruikt in Enkhuizen, had op de voorzijde het wapen van Enkhuizen staan en op de achterzijde een zwaan, symbool van de Lutherse kerk. Voorafgaande aan de viering van het heilig avondmaal behoorden gelovigen in zelfonderzoek tot inkeer en boetedoening te komen zodat men ‘waardig’ de sacramenten zou kunnen ontvangen.

Boetedoening
Deze boetedoening kon geschieden in een pastoraal gesprek of door het bijwonen van een speciale boetedienst Daarna kon men deelnemen aan de avondmaalsviering. Door de groei van het aan- tal Lutherse gemeenteleden in de zeventiende eeuw, kon men alleen nog met een gemerkt loodje controleren of je gerechtigd was deel te hebben aan de sacramenten.

Loodje
Deze presentiepenning of ‘loodje’ bevatte vaak aan de ene zijde een voorstelling en aan de andere zijde een jaartal en/of zegel, vaak ook de zwaan. Het was meestal rond en in lood uitgevoerd, maar het kon ook vierkant zijn, ovaal en in koper of zelfs zilver. Eind negentiende eeuw raakte deze merkwaardige gewoonte in onbruik. De avondmaalsloodjes waren in gebruik bij Lutherse gemeenten, naast Enkhuizen zo bijvoorbeeld ook Amsterdam, Haarlem en Rotterdam.

Gepubliceerd door Siem Duys op 11-02-2022

Jaap Keppel erelid

Op 8 februari heeft Jaap Keppel afscheid genomen als bestuurslid van de Vereniging Oud Enkhuizen. Tijdens een etentje heeft het bestuur Jaap tot erelid gemaakt en hem bedankt voor zijn inzet voor de vereniging waarvan hij sinds 1995 bestuurslid was.

Gepubliceerd door Jorien Kant op 09-02-2022

Agenda

Wandelingen

15-06Plan Zuid
29-06Drommedaris
13-07VOC
27-07Markten en Grachten
10-08Boerenhoek
24-08Om de Noord

Overige

28-05Archief/bibliotheek open

Ter informatie

Deze site gebruikt javascript om het navigeren te vergemakkelijken. Uw browser staat dat momenteel niet toe.

Uiteraard kunt u onze pagina's blijven bekijken, alleen zal de functionaliteit beperkt zijn.

U kunt javascript overigens veilig inschakelen, we tonen u geen advertenties en we gebruiken geen ook trackers of soorgelijke ongein.

Hoe zet ik javascript aan?